DE VANDALEN (Vandilii)

DE VANDALEN (Vandilii)
Leefpriode : +/- 300 BC tot 533 AC
Oorsprong : Juland (het huidige Zweden en Noorwegen )
Verslagen door : Oost-Romeinse troepen onder leiding van de Byzantijnse generaal Belisarius. ( vernietigend verslagen in de omgeving van Carthago.)

De Vandalen waren een Oost-Germaans nomadisch volk dat tijdens de Grote volksverhuizing een belangrijke rol heeft gespeeld. Zij stichtten een machtig koninkrijk in Afrika, het Vandaalse rijk en plunderden in 455 Rome, de hoofdstad van het Romeinse Rijk. Dit laatste deden zij zo grondig en kundig, en het heeft in die tijd zoveel indruk gemaakt, dat de term vandalisme van hun naam afgeleid is.

Oorsprong
Oorspronkelijk woonden de Vandalen in het midden van Noorwegen en Zweden en het noorden van Jutland. In de 2e en 1e eeuw voor Chr. emigreerden zij naar de benedenloop van de Weichsel en Oder in het noorden van de huidige Republiek Polen en Duitsland aan de Oostzee. Omstreeks het begin van de jaartelling verplaatsten zij zich meer naar het zuiden, in het huidige Silezië. Vanaf halverwege de tweede eeuw is daar sprake van een stamverband van de Vandalen. Nadien werden zij onderscheiden in afzonderlijke stammen, de Asdingen, de Lakringen, de Victovalen en de Silingen. De Lakringen en Victofalen gaan later op in andere stammen en in de vijfde eeuw sluiten de Silingen en Asdingen zich weer aaneen. Opgejaagd tijdens de Grote volksverhuizing door andere volken, zoals de Hunnen, verplaatsten de Vandalen zich westwaarts waar ze stuitten op de grenzen van het Romeinse Rijk aan de Donau en de Rijn.

Onderscheid in meerdere stammen
Omstreeks 150 vielen de Goten het gebied binnen van de Longobarden, de buren van de Vandalen en veroorzaakten daarmee een kleine volksverhuizing. De Longobarden werden uit hun woongebieden verdreven, en vielen op hun beurt de Vandalen aan in Silezië. Op drift geraakt verliet omstreeks 170 een deel van de Vandaalse stammen Silezië onder aanvoering van twee leiders Rhaus en Rhaptus. Aanvankelijk wilden deze Vandalen zich vestigen in het Romeinse Rijk, doch hiervoor kregen zij geen toestemming. Toen de onderhandelingen met de Romeinen mislukten, vielen zij het gebied van de Castubokken binnen ten noorden van de Karpaten. De Castubokken werden in 172 verslagen en de Vandalen konden zich vestigen in hun gebied. De stammen die zich in het westelijke deel van Transsylvanië vestigden tot aan de Theis werden vanaf toen de Asdingen genoemd, de stammen die in het noordelijke deel van Transsylvanië verbleven de Lakringen en het deel van de Vandalen dat in Silezië achterbleef de Silingen.

Geschiedenis.
In december 406 vielen de Vandalen Gallië binnen, samen met de Alanen en Sueven en bereikten in 409 Spanje. De Romeinen waren niet in staat om hen te verdrijven en in 411 werden zogenaamde foederati-verdragen gesloten. De Vandaalse Silingen viel de welvarende provincie Hispania Baetica (de huidige autonome regio Andalusië in Zuid-Spanje) toe. De Alanen verkregen Lusitanië, het huidige Portugal en de Vandaalse Hasdingen en Sueven moesten het eens worden in Galicië, het Noordwesten van Spanje.

Aanvankelijk zag het er naar uit dat de nieuwkomers zich blijvend in Spanje konden vestigen maar de komst van de Visigoten in 415 maakte hier een einde aan. Deze oefenden zware militaire druk uit op de Vandalen en noodgedwongen staken dezen onder leiding van hun bekendste koning Geiserik over naar Noord-Afrika. Ze trokken langs de kuststroken van dit gebied oostwaarts waarbij ze de kuststeden veroverden. Bij de belegering van Hippo Regius kwam ook de bekende bisschop en theoloog Augustinus van Hippo om het leven. Uiteindelijk bereikten zij de grootste stad van Noord-Afrika, Carthago (in het huidige Tunesië), het tweede centrum van Romeinse cultuur en de tarweschuur die grotendeels Italië van voedsel voorzag, en slaagden erin het te bezetten. Door een krijgslist viel de stad vrijwel ongeschonden in hun handen, maar nog belangrijker was dat ze eveneens de Romeinse vloot van de stad vrijwel intact konden overnemen, die deze stad als basis had. Hier vestigden ze zich, bouwden snel de veroverde vloot uit tot een geduchte macht en hielden zich de volgende eeuw voornamelijk met piraterij bezig op de Middellandse Zee.

De aldus 'gevestigde' Vandalen stichtten een eigen koninkrijk in Noord-Afrika, het Vandaalse rijk en onderwierpen Sicilië, Sardinië, Corsica en de Balearen. In 455 plunderden de Vandaalse 'Carthagers' zelfs Rome waarbij zij alles van waarde wegsleepten wat de Visigothen bij hun eerdere plundering van de stad in 410 nog overgelaten hadden. Zelfs de met bladgoud bedekte koepels van officiële gebouwen, zoals die van het Pantheon, werden helemaal gestript. Oost-Romeinse strafexpedities om hen te verslaan haalden niets uit en bijna een eeuw lang bleven de Vandalen een belangrijke macht in het Middellandse Zeegebied. Pas in 533 werden zij door de Oost-Romeinse troepen onder leiding van de Byzantijnse generaal Belisarius vernietigend verslagen in de omgeving van Carthago.

Einde
Na de nederlaag tegen de Romeinen wordt de Vandaalse koning Gelimer in ballingschap afgevoerd. De Vandaalse troepen worden opgenomen in het Romeinse leger en de Vandalen verliezen hun bevoorrechte positie in Afrika. Hierna verdwijnen de Vandalen als volk van het toneel: de overwonnen Vandalen assimileerden zich met de omringende bevolking.

Vandalisme
Naar het volk der Vandalen is etymologisch het verschijnsel vandalisme genoemd. Mensen die vandalisme plegen, worden ook wel vandalen genoemd. Dit woord is afkomstig uit het Frans en in 1794 gevormd door bisschop Grégoire van Blois, om de gewelddadige acties en vernielingen aangericht door het Parijse gepeupel te kenschetsen tijdens de Franse Revolutie. Het herinnerde volgens hem aan de plundering van Rome door de Vandalen in het jaar 455. Vermeldenswaard is trouwens dat ten tijde van de verovering van Rome door de Vandalen er inderdaad door hen geplunderd werd, maar de (arme) onderlaag van de Romeinse bewoners deed hieraan zelf enthousiast mee. Wat bovendien in hun voordeel pleit is dat ze Carthago intact overnamen en daarbij heel snel ook de Romeinse luxueuze levenswijze. Zo vrijwaarden zij zelfs het culturele erfgoed aldaar, in tegenstelling tot wat hun naam doorgaans oproept.